Rối Loạn Sử Dụng Chất Kích Thích Là Gì? Hội chứng cai là gì?

Rối loạn sử dụng chất kích thích là gì?

Rối loạn sử dụng chất kích thích là một dạng rối loạn tâm thần mà người mắc không thể kiểm soát được việc sử dụng một chất nào đó mặc kệ hậu quả mà nó gây ra. Những bệnh nhân mắc dạng rối loạn trên thường tập sử dụng một ( có thể nhiều hơn) chất nhất định như rượu, bia, thuốc lá, ma túy,… trong sinh hoạt hằng ngày. Họ sử dụng ngay cả khi biết tác hại của nó, sử dụng ở mức độ lạm dụng cao được gọi là “nghiện”.

Những người mắc chứng rối loạn trên có thể có những suy nghĩ và hành vi lệch chuẩn, bất thường. Những thay đổi bất thường ở não làm cho họ cảm giác thèm dữ dội, thay đổi tính cách, hành vi,…Hãy cùng Trần Toàn Psy tìm hiểu thêm về rối loạn này nhé!

Nguyên nhân của các rối loạn sử dụng chất?

Mọi người thường theo một tiến trình từ mức dùng thử sang sử dụng thỉnh thoảng và sau đó là sử dụng với tần suất ngày càng nhiều, và đôi khi là rối loạn sử dụng chất gây nghiện. Tiến trình này rất phức tạp và phụ thuộc vào sự tương tác giữa chất, người sử dụng, và môi trường. Và đa số các chất kích thích như rượu bia, thuốc lá hay cần sa,.. hiện nay đều rất dễ tiếp cận, chưa được quản lý chặt chẽ và ý thức của người sử dụng chưa cao.

Dễ tiếp cận, chưa được quản lý chặt chẽ và ý thức của người sử dụng chưa cao.

Do tùy tiện sử dụng chất kích thích và thuốc uống. 

Các loại ma túy khác nhau về khả năng gây rối loạn sử dụng chất. Được gọi chung là có khả năng gây nghiện. Khả năng gây nghiện còn phụ thuộc vào sự kết hợp của các yếu tố bao gồm:

• Cách sử dụng (hút, hít, chích…).
• Tốc độ mà loại chất đó vượt qua hàng rào máu-não và kích hoạt chức năng của nó.
• Thời gian phát tác dụng.
• Khả năng gây dung nạp và/hoặc các triệu chứng cai nghiện.

Ngoài ra, các chất hợp pháp hoặc sẵn có (ví dụ như rượu, thuốc lá) có khả năng được sử dụng nhiều hơn, do đó làm tăng nguy cơ tiến triển đến việc sử dụng bị rối loạn. Hơn nữa, khi nhận thức về nguy cơ sử dụng một chất kích thích cụ thể nào đó giảm xuống, sẽ tạo ra mong muốn thử nghiệm hoặc sử dụng những loại khác, làm tăng khả năng nghiện các chất. Sự dao động trong nhận thức về nguy cơ của chất bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm những phát hiện liên quan đến y tế và di chứng tâm thần do sử dụng chất đó và các hậu quả xã hội.

Các loại thuốc giảm đau thuộc nhóm opioid bao gồm morphin, codein, fentanyl, tramadol, hydrocodone,heroin… Đây là loại thuốc có hiệu quả giảm đau cao trong điều trị. Những thuốc này được dùng trong nhiều trường hợp chấn thương nặng như gãy xương, bỏng, giảm đau sau phẫu thuật, đặc biệt là cho bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối để cải thiện chất lượng cuộc sống.

Thuốc giảm đau nhóm opioid tương đối an toàn khi được sử dụng trong thời gian ngắn theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ. Tuy nhiên nếu sử dụng lâu dài hoặc sai hướng dẫn có thể gây nguy cơ dung nạp thuốc, phụ thuộc thuốc và sau đó là đưa đến nguy cơ nghiện opioid giống như nghiện ma túy. Nghiện opioid là tình trạng có thể gây ảnh hưởng lớn tới sức khỏe.

Tự ý sử dụng thuốc gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe, tính mạng con người.

Ở nước ta: Tình trạng tự ý sử dụng thuốc giảm đau nhanh, sử dụng không theo chỉ dẫn của bác sĩ, chưa tuân thủ quy định bảo quản, xử lý thuốc giảm đau opioid đặc biệt là morphin đã trở thành vấn đề đáng báo động, gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe, tính mạng con người.
Nghiện opioid được xem là một bệnh lý nguy hiểm. Người nghiện opioid không thể cưỡng lại được lý trí và luôn tìm mọi cách để có thể sử dụng thuốc với mục đích có được ảo giác khoái cảm bất chấp các tác hại của thuốc gây ra.
Việc lạm dụng opioid trong thời gian dài sẽ dẫn tới nghiện opioid với các biểu hiện giống như nghiện ma túy. Người nghiện opioid sẽ trở nên thụ động, lười biếng, không chú ý vệ sinh thân thể và bị rối loạn tâm lý. Thêm vào đó là tình trạng suy giảm đề kháng, chán ăn, mất ngủ, sụt cân, và dễ bị tử vong do các bệnh truyền nhiễm

Thuốc giảm đau opioid gồm hai nhóm chính:

• Nhóm 1: Là nhóm thuốc tổng hợp bao gồm fentanyl, tramadol, hydrocodone, heroin…

• Nhóm 2: Là nhóm thuốc có nguồn gốc tự nhiên, chiết xuất từ thuốc phiện bao gồm opium, morphin, codein…

Nếu đáp ứng đúng mục đích y tế:

• Sử dụng opioid thời gian ngắn theo chỉ dẫn
• Tránh sử dụng nếu bị đau mãn tính
• Tuân thủ quy định sử dụng thuốc
• Nâng cao nhận thức sử dụng thuốc opioid

Do người dùng.

Các yếu tố ở người dùng bao gồm:

Đặc điểm tâm lý không thực sự là một yếu tố ảnh hưởng rõ ràng, mặc dù đó là người có mức độ tự kiểm soát thấp hay mức độ cao của việc nhận biết nguy cơ và tìm kiếm sự mới mẻ có thể có nguy cơ làm phát triển rối loạn sử dụng chất kích thích. Tuy nhiên, khái niệm về nhân cách nghiện mà đã được mô tả rất khác nhau bởi một số nhà khoa học hành vi có rất ít bằng chứng khoa học lưu trữ về nó.

Do đặc điểm tâm lý của người dùng và môi trường.

Một số yếu môi trường và các rối loạn phức hợp cùng tồn tại dường như làm tăng nguy cơ. Ví dụ, những người buồn, có cảm xúc đau khổ, hoặc bị xa lánh về mặt xã hội có thể thấy các cảm giác này tạm thời được giảm bớt bởi một loại chất; điều này có thể dẫn đến việc sử dụng thường xuyên và đôi khi là rối loạn sử dụng chất. Bệnh nhân có các rối loạn khác không liên quan đến rối loạn tâm thần có nguy cơ cao phát triển một rối loạn sử dụng chất. Bệnh nhân bị đau mạn tính (ví dụ như đau lưng, đau do bệnh hồng cầu lưỡi liềm, đau thần kinh, đau cơ xơ) thường dùng thuốc opioid để giảm đau; nhiều người sau đó đã hình thành rối loạn sử dụng. Tuy nhiên, ở nhiều bệnh nhân này, các thuốc không opioid và các phương pháp điều trị khác không làm giảm hết cơn đau về thể chất và tinh thần.

Nghiện có thể là một chứng rối loạn đa gen. Có một số yếu tố di truyền và biểu sinh ảnh hưởng đến sự tiến triển của chứng nghiện. Nghiên cứu liên quan đến các bất thường di truyền cụ thể khác nhau tùy theo chất kích thích cụ thể.

Do môi trường

Các yếu tố văn hóa và xã hội rất quan trọng trong việc bắt đầu và duy trì sử dụng chất (hoặc tái sử dụng). Quan sát các gia đình có thành viên trong gia đình (cha mẹ, anh chị em ruột) hoặc bạn bè sử dụng chất thì ta sẽ thấy điều này làm tăng nguy cơ bắt đầu sử dụng chất của một cá nhân. Bạn bè có ảnh hưởng đặc biệt mạnh mẽ đối với thanh thiếu niên. Những người đang cố gắng cai nghiện sẽ thấy khó khăn hơn nhiều nếu họ đang ở xung quanh những người khác cũng sử dụng chất đó.

Gia đình có thành viên trong gia đình hoặc bạn bè sử dụng chất thì tăng nguy cơ sử dụng chất sẽ tăng.

Các bác sĩ có thể vô tình góp phần vào việc sử dụng các thuốc phiện gây hại đến thần kinh thông qua việc kê đơn quá mức các loại thuốc này để giảm căng thẳng. Nhiều yếu tố xã hội, bao gồm các phương tiện thông tin đại chúng, góp phần vào kỳ vọng của bệnh nhân là thuốc nên được sử dụng để giảm bớt tất cả sự phiền muộn.

Trị Liệu

Việc trị liệu sẽ tùy theo chất và môi trường.

Điều trị rối loạn sử dụng chất gây nghiện là một thử thách và bao gồm một hoặc nhiều điều sau đây:

• Giải độc ( gan, hệ thần kinh, do sốc thuốc,…)
• Ngăn ngừa và lý chứng cai nghiện
• Ngừng (hoặc hiếm khi, giảm) sử dụng
• Duy trì tiết chế cơn nghiện

Các giai đoạn điều trị khác nhau có thể được điều trị bằng thuốc, tư vấn và hỗ trợ.

Có thể được điều trị bằng thuốc, tư vấn và hỗ trợ.

Với bằng chứng ngày càng nhiều và sự hiểu biết sâu hơn về các quá trình sinh học dưới việc sử dụng ma túy cưỡng bức, rối loạn sử dụng chất đã được xác lập chắc chắn hơn trở thành một bệnh lý y khoa. Như vậy, các bệnh này có liên tuân theo các hình thức điều trị khác nhau, bao gồm các nhóm hỗ trợ; liệu pháp tâm lý (ví dụ như liệu pháp tăng cường động lực, liệu pháp nhận thức-hành vi, dự phòng tái phát); Và các loại thuốc khác nhau, từ liệu pháp điều trị bằng chất đồng vận (ví dụ, liệu pháp thay thế nicotin cho rối loạn sử dụng thuốc lá, methadone và buprenorphin đối với rối loạn sử dụng opioid) tới các phương pháp mới đang được nghiên cứu. Tập trung vào việc xác định chính xác bệnh nhân có rối loạn sử dụng chất và chuyển tuyến điều trị đặc hiệu sẽ giúp giảm đáng kể các hậu quả cá nhân cũng như tác động xã hội.

Ngộ độc

Ngộ độc là đề cập đến sự phát triển của một hội chứng đặc hiệu có thể hồi phục với những thay đổi về tâm thần và hành vi có thể bao gồm sự thay đổi về tri giác, khoái cảm, suy giảm nhận thức, suy giảm khả năng đánh giá, suy giảm hoạt động thể chất và xã hội, cảm xúc không ổn định, hiếu chiến, hoặc phối hợp. Nếu ở mức độ nghiêm trọng, ngộ độc chất có thể dẫn đến sốc thuốc (overdose), gây ra nhiều di chứng, và gây nguy cơ tử vong.

Là thay đổi về tâm thần và hành vi

Hội chứng cai

Trạng thái cai là tác động về thể chất, các triệu chứng và thay đổi hành vi đặc hiệu liên quan đến chất gây ra bởi việc ngừng hoặc giảm liều lượng sử dụng chất. Để được phân loại là một rối loạn cai nghiện chất, hội chứng cai nghiện phải khiến bệnh nhân đau khổ nghiêm trọng hoặc suy giảm chức năng (ví dụ, xã hội, nghề nghiệp). Hầu hết các bệnh nhân trong trạng thái cai đều nhận thấy được rằng việc tái sử dụng chất sẽ làm giảm các triệu chứng của họ.

Cai nghiện sẽ tác động về thể chất, thay đổi hành vi đặc hiệu liên quan đến chất gây ra bởi việc ngừng hoặc giảm liều lượng sử dụng chất.

Mặc dù một số bệnh nhân có hội chứng cai có một rối loạn sử dụng chất, một số loại chất đặc biệt là opioid, chất an thần, và kích thích, có thể dẫn đến các triệu chứng cai ngay cả khi được dùng theo đơn vì các lý do y tế chính đáng và trong thời gian tương đối ngắn (< 1 tuần đối với opioid). Các triệu chứng cai phát triển sau khi sử dụng với mục đích y tế chính đáng không được coi là tiêu chuẩn để chẩn đoán rối loạn sử dụng chất.

Kết Luận:

Rối loạn sử dụng chất kích thích là một trong những loại rối loạn đang rất phổ biến hiện nay, tỉ lệ mắc ở những người trẻ ngày càng tăng cao khi các hình thức tiếp cận, sử dụng các chất kích thích ngày càng đa dạng, phổ biến trong đời sống sinh hoạt hằng ngày. Phòng bệnh hơn chữa bệnh, hãy cùng nâng cao ý thức và hạn chế sử dụng các chất kích thích bạn nhé, chữa tâm bệnh sẽ cần rất nhiều thời gian, công sức và vật chất của bản thân và gia đình.